Schipper, mag ik overvaren?

Graft – Zaanse Schans, een etappe van het Trekvogelpad, gelopen op zondag 26 oktober 2014

Ja, waar sláát dat nou op? Het is de schipper aan het woord, van het pontveer Jan Hop te Spijkerboor. Hij heeft net ongelovig mijn wat gênante bekentenis aangehoord, namelijk dat ik niet meer contant geld in mijn portemonnee heb dan de twintig cent waarmee ik vanochtend van huis ben gegaan. De motor van de pont had hij al gestart toen ik aan kwam lopen, maar ik durf niet zonder meer aan boord te stappen.
Wie gaat er nou zonder geld van huis? Vraagt hij zich vervolgens oprecht verontwaardigd af, zijn ogen ten hemel opslaand. Zelf vind ik het ook opeens wel wat onbenullig. Twintig cent, verdorie, wat ben ik ook een knurft. Als het nou nog een euro geweest was. Maar ja, gut.. we leven in de moderne tijd, contant geld wordt nauwelijks nog ergens op prijs gesteld. Klein bedrag, pinnen mag, is het motto van de winkelier zelfs al geworden, en in het openbaar vervoer is het gewoon verplicht inchecken geblazen. Er gaan weken voorbij dat ik het prima red, zonder contant geld. Ik zou er bij wijze van spreken wel een weddenschap op af durven sluiten dat je zonder contant geld de wereld rond kunt reizen, al of niet in tachtig dagen. Zolang je Spijkerboor een beetje mijdt, uiteraard.
Een flink eind voorbij De Rijp was het me pas te binnen geschoten, dat de moderne tijd op een pontje natuurlijk niet zo’n vat heeft. Dat dat uiteindelijk ook de charme is, van pontjes, nietwaar? En dat ik dus, even kijken.. zestig cent te kort ging komen, voor de overtocht. Tegen beter weten in had ik daarna bij Fort Spijkerboor nog geprobeerd aan contanten te komen, maar uiteraard zou een pinapparaat dáár helemaal een anachronisme geweest zijn. De kans om nog met guldens te kunnen betalen was er waarschijnlijk groter geweest. Het voorgenomen bezoek aan het fort komt daarmee trouwens wel te vervallen, wegens gebrek aan contanten.
En nu sta ik dus, aan de oever van een machtige rivier, en heb geen cent om te schipper te betalen. Mag ik overvaren ja of nee? Ik durf er niet op te rekenen. Maar met een barse hoofdbeweging laat de veerman me weten dat hij me heus niet zal laten staan. Zwijgend en er het zijne van denkend zet hij me over. Ik sta schuldbewust aan de reling op de reddende overkant te wachten. Toch is zijn wrevel onderweg, zo kort als de overtocht is, blijkbaar verwaterd, want als ik aan de overkant hardop bedenk dat ik bij het daar gelegen café misschien een euro extra kan pinnen bij een kopje koffie, wuift hij het idee met een breed gebaar uit de lucht. Het komt de volgende keer wel, besluit hij, en wil er niks meer over horen. Opnieuw vervuld van vertrouwen in de uiteindelijke goedheid van de mens vervolg ik mijn weg, langs de Knollendammervaart, richting Oostknollendam en Wormer.

Op de Oudelandsdijk heb ik al snel twee dames in mijn kielzog. Dames met wapperende sjaaltjes, flodderige, ooit felgekleurde jasjes en blommige rokjes over verschoten broeken. Hippiemeisjes van vijftig. Medewandelaars, die ook wel van de pont zullen komen en hoogstwaarschijnlijk dezelfde route lopen. Ik heb niks tegen medewandelaars, herhaal ik nog maar eens. Wandelaars, dat is goed volk. Maar ze moeten niet een hele wandeling in mijn nek lopen hijgen, en ze moeten ook niet een hele dag hinderlijk in mijn blikveld blijven hangen. Nee zeg, het is de avondvierdaagse niet, dáár heb ik geen zin in. Normaalgesproken kost het trouwens weinig moeite weer van elkaar af te komen. Een korte stop volstaat, over het algemeen. Medewandelaars hebben zelf namelijk ook geen zin in medewandelaars en zetten er even flink de pas in, om een voorsprong op te bouwen, zodat daarna iedereen weer de prettige illusie kan hebben dat hij alleen op pad is. Maar deze dames vallen buiten het systeem. Wat ik ook stop, versnel of vertraag onderweg, ik blijf ze de rest van de dag tegenkomen. Het lijkt wel of ze het erom doen, hoewel ze mijn consequent groeten maar nauwelijks, of liever nog helemaal niet beantwoorden. Alsof ík de stalker ben. Als ik bij Wormer rechtsaf sla om de alternatieve route via Zaanse Schans te lopen, heb ik de hoop al opgegeven, en inderdaad slaan de dames daar vijf minuten later óók rechtsaf.

Lopend door dit gebied heb ik gedurig het idee dat ik zo’n beetje ín het water loop. Dat idee klopt ook wel natuurlijk want het is hier alles droogmakerij en polder wat je ziet. Een uitgestrekte lappendeken van drooggemalen en ingepolderde meren, waarin het water toch nog altijd alomtegenwoordig is. Rechts van mij de Knollendammervaart, waarin het zelfs letterlijk boven mij uittorent: als ik de dijk beklim zie ik dat het water zo goed als tot de kruin staat, de weg waarop ik loop ligt toch zeker twee meter lager. Maar ook links, in het Wormer- en Jisperveld glinstert het zó hoog in de brede sloten dat de weilanden en de weg het hoofd maar net boven water lijken te kunnen houden. Het water mag overwonnen zijn, en ingedamd, het is ons niet vergeten. Het wacht op een kans. Op een moment van onoplettendheid.
Na Oostknollendam loop ik verder langs de Zaan, met aan de overkant het industrieel uitzicht dat zich al vanaf Spijkerboor aan de horizon aandiende. Een wirwar van oudhollandse molens, moderne Europese subsidie windmolens, hoogspanningsmasten, rokende fabrieksschoorstenen, silo’s en grote, lelijke gebouwen en loodsen. Je zou het mistroostig kunnen noemen, zeker op een grijze dag als deze, maar ik vind het wel wat hebben. Het is mooi van lelijkheid, inderdaad, net wat u zegt. En dat aan mijn kant van de Zaan de weg is opgebroken, en gedeeltelijk vervangen door roestige stalen rijplaten, is alleen maar sfeerverhogend, wat mij betreft. Zelfs de onafgebroken stoet vliegtuigen waarmee het groothertogdom Schiphol zijn immer groeiende nabijheid verraadt, past hier in het plaatje.

Wat het vooral charmant maakt, denk ik, is de 19^e eeuw die hier en daar de kop nog opsteekt, tussen het modernere geweld van golfplaat, beton en blinkende kilometers pijpleiding. Een bakstenen torentje met kantelen, dat tevoorschijn piept op kniehoogte van een enorm en grijs complex. Een vriendelijk bruinrood geveltje met wat sober decoratief metselwerk onder het puntdak, te midden van puur functioneel rechttoe rechtaan de hoogte in. Met als onbetwist hoogtepunt: Zeepziederij De Adelaar. Een klassiek fabrieksgebouw, een vierkant fort van rood baksteen met drie verdiepingen, een raster van ramen in iedere muur, laaddeuren rechts van het midden en op de linkerhoek een soort watertoren met een metershoge, gietijzeren adelaar op het zinken puntdak, de vleugels heerszuchtig uitgespreid. Ooit zal dit een enorm gebouw geweest zijn, een imposant toonbeeld van welvaart en rijkdom dat almachtig boven zijn platte omgeving uittorende. Nu staat het er bijna bedremmeld bij, als een oude man, minzaam gedoogd tussen veel jongere silo’s en loodsen en hallen, die allemaal stukken groter zijn, maar plompverloren neergezet met nog niet een honderdste van de liefde en de aandacht waarmee De Adelaar zelf werd gebouwd.
Als de geur van linoleum langzaam plaatsmaakt voor die van cacao, nader ik Zaanse Schans. Een openluchtmuseum. Een stukje Holland dat eigenlijk niet meer bestaat, zoals aan de overkant van het water ook duidelijk te zien is. Een handvol molens op een rij, een dorp van houten huizen, glimmend onderhouden en opgetuigd alsof de tijd heeft stilgestaan sinds de 18^e eeuw. Een nepdorp, feitelijk. Ik begrijp dat hier ook gewoon mensen wonen, maar het lijkt me een vreselijk lot want zelfs nu, eind oktober, krioelt het nog van de toeristen. Er rijdt verdorie zelfs een riksha heen en weer. Ik hoor Spaans, Italiaans, Japans, Engels, Hindi, Zweeds, Duits, Frans, Oosteuropees.. alle talen van de regenboog. Mensen sjokken verveeld achter elkaar aan, huisje in huisje uit, van molen naar molen, alsof ze zelf ook niet precies weten waarom ze hier zijn. Alsof ze het zich toch anders hadden voorgesteld misschien, Holland. Een verliefd stelletje laat zich in een vreemde taal fotograferen, door een andere toerist, met een windmill op de achtergrond. Drie meisjes zijn een half uur in de weer om foto’s van elkaar te maken terwijl ze een koket sprongetje maken op één van de smalle bruggetjes. Een kennelijke bewoner met een hond wringt zich er moeizaam langs. Een Nederlander leidt zijn Engelse gasten in Dunglish langs de molens en de houten schuren met de rieten daken op een toon alsof hij ze eigenhandig gebouwd heeft.

Ik zit het op een bankje allemaal eens te bekijken wanneer iemand mij vraagt of ik alstublieft tien minuten op zijn reclamebord zou willen letten. Het is de jongen van de riksha, zie ik. Hij heeft zijn bord al van het slot maar heeft nu toch nog weer twee klanten, voor een ritje naar het station. En geen zin het bord weer vast te maken. Blijkbaar is hij niet benauwd dat ík er nu met zijn bord vandoor ga. Ach, ik vind het wel best. Ik doe graag iemand een plezier, zeker wanneer het zo weinig moeite kost. Bovendien, zo weet ik tenminste zeker dat ik mijn dames niet ook nog in de trein terug naar huis tegenkom. Terwijl zijn klanten nog op zijn Japans het toeristenwinkeltje induiken, en de tien minuten al snel verdubbelen, maakt de jongen een praatje. Zo kom ik te weten dat de riksha elektrisch wordt aangedreven maar dat je na een dagje heen en weer fietsen evengoed behoorlijk afgemat bent, dat een ritje naar het station zeven euro vijftig kost en een complete rondrit vijftien, dat de jongen dit als vakantie- en weekendbaantje doet, dat hij het leuk werk vindt en dat hij cabaretier wil worden. Ik raad hem aan te beginnen met een programma over toeristen aan de Zaan.
Als de jongen na gedane zaken terugkeert en ik na nóg een praatje aankondig maar eens naar het station te gaan, oppert hij mij met de riksha te brengen. Ik vertel van mijn pijnlijke overtocht bij Spijkerboor, en bedank. Maar de jongen bedoelt een gratis ritje. En ik verlaat Zaanse Schans geheel in stijl. In toeristenstijl, maar ook in stijl van de dag. Want die weddenschap, dat zit wel goed. Met mensen als deze op mijn pad, moet ik die makkelijk kunnen winnen.

 

Van Graft naar Zaanse Schans

Graft De Woude Graft

Fotoverslag van de wandeling Graft De Woude Graft, een etappe van het Trekvogelpad, maar dan een beetje anders. 

De kortste overtocht van Nederland

Van Graft, De Woude rond, over Spijkerboor en De Rijp weer terug naar Graft, gelopen op zaterdag 22 maart 2014

Vaak heb je al een hele reis achter de rug vóór je echt met je wandeling begint. Zeker als je een route loopt die steeds verder van huis afdwaalt. Maar eigenlijk moet je zo niet denken, vind ik. Want zeker de heenreis hóórt gewoon bij de wandeling. Neem nou vandaag. Ik ben niet eens zo héél ver van huis, maar eenmaal in de bus van Alkmaar naar De Rijp krijg ik toch al een zeker avontuurlijk gevoel over me. Alsof er iets héél bijzonders gaat gebeuren, zogezegd. Ik heb nét iets te lang op het vertrek moeten wachten, waar het net iets te koud voor is; de chauffeur, als hij eindelijk terugkomt met zijn rechtmatige bekertje koffie, is zeker niet van plan mijn niettemin vriendelijke groet te beantwoorden en gaat nurks en nietsontziend volle kracht vooruit over de smalle weggetjes en dijkjes van de Schermer; en ik ben al die tijd de enige passagier. Kijk, dat maakt het al een beetje spannend. Dat zet al een beetje een weerbarstige toon. En als dan iedere volgende halte waar we zonder stoppen langs scheuren wordt aangekondigd met dwarse, vierkantige namen als Globdijk, Hondenweg, Jansen, Aanplakbord en IJzeren Brug, dan weet ik dat ik op pad ben. En in den vreemde.
In Graft, ook al zo’n eigenzinnige naam, stap ik uit bij het raadhuis. Een piepklein gebouwtje dat voornamelijk uit trapgeveltjes bestaat en dat je na  400 jaar nog altijd tegemoet glimt. Er schuin tegenover het volgens eigen uithangbord kleinste winkeltje van Nederland, maar dat is vandaag blijkbaar gesloten. Als de bus de hoek om is, is het stil in Graft. Uitgestorven.

Ik loop vandaag het Trekvogelpad, het langste natuurpad van Nederland, maar omdat ik ook een bezoek wil brengen aan De Woude, dat iets verderop ligt, doe ik het niet helemaal volgens het boekje. Vanuit Graft loop ik eerst richting West Graftdijk de alternatieve route, die bedoeld is voor wanneer het pontje bij Spijkerboor niet vaart, hoewel dat dus wel vaart vandaag. Dan verlaat ik die route even om het rondje om De Woude te lopen, waar ik nog nooit geweest ben, en neem daarna de tweede helft van de alternatieve route naar Spijkerboor, waar ik oversteek met het pontje, dat dus gewoon vaart vandaag, en tenslotte via De Rijp terugloop naar het raadhuisje van Graft. En het kleinste winkeltje van Nederland. Een flinke dagmars, blijkt achteraf, en naarmate de dag vordert, begin ik me ook stilletjes aan af te vragen tot hoe laat er nog bussen zouden vertrekken, uit Graft, op zaterdagavond.
Maar goed.
Er staat een best windje en ik ben blij dat ik vanochtend op het laatste moment nog een sjaal heb meegegrist. Warm is anders. Dat het toch voorjaar is, blijkt uit een clubje koeien dat opgewonden voorbij komt rijden, in een kar achter een trekker, om een stukje verderop met uitheinige bokkesprongen op het land te worden gelaten. Aanstekelijke vrolijkheid. Ik besluit West Graftdijk niet voorbij te lopen, wat voor de hand zou liggen, en sla linksaf, om er juist een kijkje te nemen.

Ooit was West Graftdijk zo’n beetje aan alle kanten ingesloten door de grote Noordhollandse meren, en nog altijd ligt het wat allenig in een hoekje achteraf, weggedrukt tussen het Vinkenhop en de provinciale weg. Het voelt alsof ik een eiland oploop: veel volk zie ik niet, maar ik heb toch sterk het idee dat dat niet wederzijds is. Bij het oude kerkje, bij het sluisje met de huisjes en langs de woonboten in de vaart, overal hebben de muren ogen. Een mevrouw met een hond vraagt me bars en wat argwanend maar wel op de man af waarom ik foto’s maak, en waarvan. Er gebeuren genoeg rare dingen, in West Graftdijk, voegt ze me toe, vandaar. Aan publiciteit is geen behoefte. Met geheven hoofd verlaat ik het dorp uiteindelijk langs de weg waarover ik kwam, zoals dat gaat met eilanden.
Tot aan het pontje naar De Woude loop ik nu langs de provinciale weg. Dat is zeker niet ideaal. Maar uitgerekend hier stuit ik op een grote kudde wandelaars. De schrik slaat me om het hart. Die zullen toch niet ook met zijn allen op het idee gekomen zijn om naar De Woude te gaan? Begrijp me niet verkeerd, ik vind het best leuk om andere wandelaars tegen te komen, mijn beste vrienden zijn wandelaars, ik maak er graag praatjes mee. Maar liever niet in groepen van vijftig, met petjes en hoedjes en vlaggetjes. Hallo, er zijn nordic walkers bij. De optocht wordt zelfs afgesloten met een buitengewoon tevreden om zich heen koekeloerende pijproker met snorloze baard. Hij heeft nog net geen Lederhosen aan. Gelukkig staat er een picknicktafel, op een veldje onderaan de oprit, waar ik met goed fatsoen even kan wachten, in de snijdende wind, tot ik denk, maar vooral hoop, dat ze ver genoeg weg zijn.

De Woude is een eiland in het Alkmaarder meer. Nou is eiland misschien een beetje een groot woord wanneer de pont er naar toe alleen een kanaal van hooguit  veertig meter breed hoeft over te steken, een tochtje van dertig seconden, de kortste overtocht van Nederland, maar hé, de pont is de enige manier om er te komen als je niet wilt zwemmen en een eiland is een eiland is een eiland. Opgetogen laat ik mij overvaren.
Of hij de hele dag heen en weer blijft varen, vraag ik nog wel aan de schipper. Ik heb niet echt een idee van hoe lang de wandeling zal duren. Veertig meter en dertig seconden zijn voor hem niet lang genoeg om zijn ongenoegen te uiten over het feit dat hij inderdaad nog de hele dag op afroep heen en weer zal moeten varen zodat hij niet eens tijd heeft om zijn boterhammetje te eten. Het is verbazend hoeveel gemopper hij toch nog in zo’n korte overtocht weet te proppen, maar voor het einde van zijn litanie zou ik eigenlijk nog eens mee weer en weer heen moeten varen, en daar is geen tijd voor: het eiland roept, en de pont moet terug. De eerste auto staat er al op, een rijkeluisfamilietank. Een tot hippiecamper omgebouwde Ford Transit uit de jaren tachtig vraagt zich bezorgd af of hij er nog wel bij past, op de pont, of dat hij een rondje zal wachten.

Als ik het dorpje De Woude inloop, lijkt het heel even of ik in een openluchtmuseum terecht ben gekomen, met die smalle straatjes en watertjes en glanzend groen geschilderde huisjes rond een schattig klein kerktorentje. Lang duurt dat dan weer niet want met één straat houdt het dorp alweer op. En aan het eind ervan staat een bord dat in grote letters belooft dat op hondenuitlaters het vuur zal worden geopend. Voor vriendelijkheid kun je ook op dit eiland blijkbaar niet terecht. Al heb ik zeker ook begrip voor de frustratie.
Een kilometers lange grasdijk leidt me het hele eiland rond. Links de lege polder, met hier en daar een ongelovig opvliegende gans en steeds de vriendelijke, bescheiden skyline van De Woude op de achtergrond, af en toe aangelicht door een voorzichtig zonnetje. Rechts het zwart klotsend en opspattend water van het Alkmaarder meer, met daarachter typisch Hollandse horizonten van molens jong en oud, wuivend riet, oranje puntdaken en rokende schoorsteenpijpen. Niks mis mee en hartstikke mooi, al had het van mij ook wel een iets kleiner eiland mogen zijn. De veerman brengt me zwijgend terug op het vasteland, hij zal wel honger hebben.

Verder lopend langs het Vinkenhop zie ik West Graftdijk vanaf de andere kant, Oost Graftdijk volgt niet veel later. Het lijkt me een vriendelijk dorp, zoals het daar zonder opsmuk schattig en mooi ligt te zijn, aan het water, rond zijn eenvoudig kerkje, en ik bedenk me te laat dat ik ook wel aan de andere kant van de vaart had willen lopen, door het dorpje heen. Aan de andere kant had ik dan weer niet aan deze kant gelopen, en zo blijft er altijd wat te wandelen over, voor later.
Als ik met het pontje bij Spijkerboor ben overgestoken loop ik langs de ringvaart terug naar boven, naar De Rijp en Graft. Eigenlijk ben ik moe. Ik loop dapper door, maar eigenlijk heb ik besloten de rest voor de volgende keer te bewaren. Fort Spijkerboor is gelukkig al gesloten, daar kan ik zonder blikken of blozen aan voorbij. Dat ik vrij achteloos door De Rijp loop, op weg naar de bus naar huis, is waarschijnlijk onvergeeflijk. De Rijp noemt zichzelf het mooiste dorp van Nederland. Gelukkig begint daar mijn volgende etappe van het Trekvogelpad, het langste natuurpad van Nederland. Dan zal ik het zien.