De man in de struiken

Kunst onderweg

Heel groot is het niet, Eenigenburg. Het past op een handvol terpen, waarvan er ook nog één geheel voor de bescheiden kerk is gereserveerd. Honderdzeventig inwoners heeft het, circa, we hebben het even voor u nagezocht. En dan wordt het buurtschap Surmerhuizen, dat er vroeger eigenlijk niet bij hoorde, ook meegeteld.

Maar zo klein als het is, heeft het wel een eigen museum. En waarom niet, want ook kleine plaatsjes hebben een eigen geschiedenis, die deel uitmaakt van het grote geheel.
Zo gaat het museum Eenigenburg bijvoorbeeld terug naar de tijd van graaf Floris V, die hier in de 13^e eeuw vlak om de hoek zijn dwangburcht bouwde. Klassieke vaderlandsche geschiedenis.
En wordt het verhaal verteld van de familie Eenigenburg, die in 1849 de bootreis naar Amerika ondernam, onder erbarmelijke omstandigheden en met zware offers onderweg. Op zoek naar ruimte voor hun steile religieuze opvattingen in het land van de onbegrensde mogelijkheden. Waar ze, blijkens een expositie in het museum, nog een bescheiden rol hebben gespeeld in de burgeroorlog rond de afschaffing van de slavernij. Wereldgeschiedenis. En een duidelijke link met een aantal actuele hete hangijzers.

De man in de struiken. Het is niet wat het lijkt.

Onderdeel van het museum is ook een klein daglonershuisje, uit 1877, nostalgisch ingericht als in vroeger tijden. Achter dit huisje nu, treffen wij een niet heel groot beeld tussen de hortensia’s, en daar willen we hier naar toe. Het is een vrij eenvoudig grijs stenen beeld van een wat oudere, enigszins boerse man met een jas aan, een sjaal om en een alpinopet op het hoofd. Doordat het beeld tot buikhoogte in de struiken verdwijnt, en door de houding die het aanneemt – met één arm richting de door struiken aan het oog onttrokken gulp – lijkt het er sterk op dat de uitgebeelde man hier zijn hoge nood staat te lenigen. Het klinkt oneerbiedig, maar zo is het wel. Zelfs zijn gezicht lijkt een zekere tevreden opluchting uit te drukken.
Nog oneerbiediger wordt het wanneer wij hier en nu, zij het met schroom, bekennen dit beeld in eerste instantie bij onze ironische fotorubriek Tot hier heeft de Heer ons geholpen te hebben ingedeeld. Misschien vooral vanwege genoemde associatie, zullen we maar zeggen. Bij het zoeken naar informatie over een ander beeld blijkt onze man uit Eenigenburg echter voor te komen op een lijst met kunst in de openbare ruimte van de gemeente Schagen, waar Eenigenburg toe behoort. Maker onbekend, geen verdere informatie.

Albert van Dalsum (1889 – 1971), vermaard acteur die zich in Eenigenburg vestigde.

Ook ons eigen speurwerk levert weinig op. Aanvankelijk denken we misschien te maken te hebben met de beeltenis van Albert van Dalsum, vermaard toneelspeler uit het prille begin van de twintigste eeuw, die zich rond 1963 uit het stadse culturele leven terugtrok, zich permanent in Eenigenburg vestigde om daar de rest van zijn leven in alle rust te schilderen, er op 82-jarige leeftijd overleed en bij het kerkje begraven werd.
Zelfs werd hij geëerd met een borstbeeld.
Zelfs blijkt hij korte tijd in het daglonershuisje te hebben gewoond.
Het verband is er dus wel en we zien zelfs enige gelijkenis, al is het beeld dan ook weer zo eenvoudig dat daar weinig voor nodig is. En ons beeld is geen borstbeeld, als je de struiken opzij houdt. Het bedoelde borstbeeld, ontdekken we dan, staat in de ontvangsthal van het belendende dierenpark Van Blanckendaell en de man in de struiken in de tuin bij het daglonershuisje moet iemand anders zijn.

Klaas van Schoneveld, het historisch geweten van Eenigenburg.

Op YouTube vinden we dan een filmpje ter promotie van het museum en op een A4tje dat daarin heel even door het beeld scheert herkennen we onze mysterieuze man. We zetten het beeld stil, zoomen in op het A4tje, ontcijferen met enige moeite de pixels en leren zo dat het gaat om Klaas van Schoneveld. Op internet ook bekend als Willem Klaas van Schoneveld en plaatselijk bekend als het historisch geweten van Eenigenburg. Als amateurhistoricus en dito archeoloog heeft Van Schoneveld, zo lezen wij, zich immer verdiept in de geschiedenis van dit dorp en haar ommelanden. Van zijn hand verscheen het boekje Een kijkje in de geschiedenis van Eenigenburg, en in het museum zijn tal van voorwerpen uit zijn archeologische verzameling te zien. Ook maakte hij studie van de lotgevallen van de geëmigreerde familie Van Eenigenburg en kwam op die manier in contact met de vele nazaten daarvan in Amerika. Er ontstond een band die zo goed was dat hij zelfs werd uitgenodigd voor een familiereünie in Chicago. Een reis met tragische afloop want tijdens dat feest werd hij getroffen door een hartstilstand en overleed. In het harnas, zou je kunnen zeggen, dat dan weer wel. Van Schoneveld was bovendien de laatste bewoner van het daglonershuisje. Ter zijner nagedachtenis wordt het opgeknapt tot een onderdeel van het museum. In 2002 wordt bij de oplevering zijn standbeeld onthuld.

Boris Hallie, beeldend kunstenaar te Amsterdam.

Om achter de maker ervan te komen, ten slotte, nemen wij contact op met het museum en als daarop geen reactie komt, besluiten we het dan maar eens te bezoeken. We worden hartelijk ontvangen door een enthousiaste meneer die ons van alles wil vertellen, maar dat er een beeld in de tuin staat, moet hij bekennen, is nieuw voor hem. Wij tronen hem mee naar buiten en tonen hem onze vondst, met uiteraard misplaatste maar onmiskenbare trots. Wij vertellen hem wat wij inmiddels van het beeld te weten zijn gekomen, maar er gaat de meneer geen lichtje op. Later belt hij ons met het bericht dat hij navraag heeft gedaan bij ‘hen die het weten kunnen’, maar dat er niets concreters boven water is gekomen dan dat het gaat om een plaatselijk kunstenaar, die het dorp inmiddels heeft verruild voor de grote stad en waarvan de naam iets met alie of ally zou kunnen zijn. Karige informatie op basis waarvan wij weer terug op internet tenslotte toch nog stuiten op een Boris Hallie, kunstenaar te Amsterdam. En inderdaad afkomstig uit Eenigenburg. Die vooralsnog geen andere digitale sporen achterliet dan zijn in 2016 voor het laatst bijgewerkte pagina’s op facebook en linkedin. Zodat wij dan maar vinden dat we het hier verder wel bij kunnen laten. Want misschien weten we zo wel genoeg.

Ei

 

 

De ganzen hebben het niet slecht voor elkaar, zie ik bij mijn ochtendwandeling. Hun pullen zijn in een paar dagen tijd enorm groot geworden en nog altijd even talrijk als ik ze me van de vorige keer herinner, toen ze nog klein en hulpeloos waren. Ook nu worden ze nog fanatiek in een groep bij elkaar gehouden door de achterdochtige volwassenen, zijn ze nog pluizig en kunnen ze nog niet vliegen maar de puberleeftijd lijken ze al wel te hebben bereikt en het ziet er naar uit dat de plaatselijke ganzenpopulatie zich ook dit jaar weer succesvol heeft vertienvoudigd. De boeren schijnen daar niet blij mee te zijn en daar zullen ze hun redenen voor hebben maar ik vind het een mooi en bemoedigend gezicht, al dat jonge nieuwe leven. De eendenpullen van vorige keer zijn van de aardbodem verdwenen, zijn waarschijnlijk omgezet in andere diersoorten, en ook de kleine meerkoetjes zijn gedecimeerd. Boven mij zie ik mijn kiekendief zijn inspectierondjes draaien.
Uit de omringende bomen hoor ik een aantal koekoeks gestadig over en weer naar elkaar roepen, met de bekende kreet. Een gezellig geluid wel, al weten we natuurlijk allemaal dat schijn hier bedriegt. Telkens als ik denk er één zo dicht te zijn genaderd dat ik hem straks waarschijnlijk zie zitten, vliegt ie er snel vandoor en zie ik niets anders dan een vage flits. Ze zien mij een stuk eerder dan ik hen, zoveel is duidelijk, en aan pottenkijkers hebben ze geen behoefte.
Aan de kant van de weg zie ik een flinke kraai die een kapot gevallen ei staat leeg te vreten. Met zijn kop schuin gebruikt hij zijn snavel als lepel. Slim inderdaad, maar wat zijn het toch klotebeesten, kan ik niet na laten te denken. Ik weet wel, het is de natuur en kraaien moeten ook eten en hun jongen ook, en ik weet niet wat voor ei het is maar als er nooit eens iets wordt opgegeten worden het er ook gewoon wel weer teveel misschien, maar sneu vind ik het ook.
Ergens hoop ik dan maar dat het het ei van een koekoek is, want het is natuurlijk gewoon asociaal zoals die hun enorme ei bij een klein vogeltje in het nest dumpen, er zelf verder hun vleugels van aftrekken om in de volgende boom de hele lente lang een beetje gezellig koekoek naar elkaar te gaan zitten roepen. Dat die kraai nu op het randje van datzelfde nest heeft gezeten en heeft gedacht: ik pak lekker de grootste, die kleintjes laat ik liggen. Maar ja, wat kan zo’n ei daar dan weer aan doen?

Ook gepubliceerd op Het Bewijs, weblog van een man van goede wil.